HABER MERKEZİ – 24 Haziran seçimleri ile birlikte TBMM’nin bazı yetkileri sınırlanırken, kimi yetkileri ise tamamen ortadan kaldırıldı. Mesela Cumhurbaşkanı bütçe konusunda Meclis’i pas geçebilir, Bakanlar Kurulu’nu denetleme yetkisi, sözlü soru sorma yetkisi, güvenoyu ve gensoru yetkileri de artık yok. İşte 16 Nisan 2017 anayasa referandumunda kabul edilen değişiklikler tamamıyla yürürlüğe girince önümüzdeki dönemde Meclis’in elinde kalan yetkiler.
Bakanlar Kurulu’nun kaldırılması ve yürütme organının Cumhurbaşkanı’na devredilmesi ile birlikte ülkede parlamenter sistemden teknik olarak bir başkanlık sistemine geçilecek. Cumhurbaşkanı’nın genişletilmiş ve yasama organını devralmış yetkileri kamuoyunda yeni sistemin denge ve denetim mekanizmalarına dair tartışmalar yaratırken, TBMM’nin yetkilerinde de geniş çaplı bir yeniden düzenleme bugün (25 Haziran) itibarıyla devreye giriyor. Buna göre TBMM’nin yapısı ve yetkileri konusunda öne çıkan maddeler şöyle:
- Başbakanlık makamının lağvedilmesi ve yürütmenin Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlara devredilmesi ile birlikte TBMM’nin Bakanlar Kurulu’nu denetleme yetkisi kaldırıldı. Yani TBMM’nin yeni dönemde bakanları ve Bakanlar Kurulu’nu denetleme ve Bakanlar Kurulu’na KHK çıkarma yetkisi verme gibi yetkileri artık bulunmuyor.
- Bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcılarının doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek olması ve bu kişiler belirlenirken milletvekili olma şartı aranmaması, aksi gerçekleşmediği sürece Cumhurbaşkanı’nın kendisi hariç yürütme organındaki hiçbir üyenin halk tarafından seçilmemiş olacağı anlamına geliyor.
- Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanan milletvekillerinin TBMM üyelikleri sona erecek.
- Bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcılarının, milletvekilleri arasından atanmasalar bile milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olması ve göreve başlamadan önce TBMM önünde ant içme şartı geçerliliğini koruyacak.
- Bütçe görüşmelerinin açmaza girmesi ve TBMM tarafından onaylanmaması durumunda, yürütme organının başındaki Cumhurbaşkanı bir önceki yılın bütçesi üzerinden Meclis’e ihtiyaç duymaksızın yeni bütçeyi uygulama yetkisine kavuşuyor.
- TBMM’nin sözlü soru sorma yetkisi kaldırılırken, yazılı soru da sadece cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yöneltilebiliyor. Cumhurbaşkanı’na herhangi bir şekilde soru sorulamayacak. Bu da yürütme organının başı üzerindeki denetim mekanizmalarının güçsüzleşmesi olarak yorumlanıyor.
- Başbakanlık makamının lağvedilmesi ve yürütme organının tamamıyla Cumhurbaşkanlığı makamında toplanması güvenoyu ve gensoru uygulamalarını da geçersiz kıldı.
- Bakanlar Kurulu veya toplu ya da bireysel olarak bakanlar hakkında verilen gensoru mekanizmaları da yeni anayasada yer almayarak TBMM’nin yetki alanının dışında bırakıldı.
- Hakkında soruşturma başlatılan Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanların yargılanmak üzere Yüce Divan’a gönderilmesi için TBMM’nin üye tam sayısının üçte ikisinin, yani 400 milletvekilinin imzası gerekiyor.
- Normal şartlarda seçimlerin yenilenmesine karar verme yetkisi bulunan Cumhurbaşkanı’nın, hakkında soruşturma başlatılması ve Yüce Divan’a sevk edilmesi durumunda seçim kararı alma yetkisi bulunmuyor.
- TBMM, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu, yani 360 milletvekilinin imzasıyla genel seçim ile cumhurbaşkanlığı seçimlerini yenileyebilecek.
- Cumhurbaşkanı’nı herhangi bir gerekçe göstermeksizin seçimleri yenileme yetkisine sahip.
- Yeni düzenlemelere göre Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ya da hastalık ve yurtdışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevden ayrılması durumunda Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Cumhurbaşkanı’na vekalet edecek ve kendisinin tüm yetkilerine sahip olacak. Anayasa değişikliklerinden önce bu görev halkın oylarıyla seçilen milletvekilleri arasından belirlenen TBMM Başkanı tarafından yürütülüyordu.
- Yeni meclisteki milletvekili sayısı 550’den 600’a çıkıyor ve milletvekili seçilmek için asgari yaş 25’ten 18’e indiriliyor.
